W rachunkowości wciąż coś się zmienia, dlatego aby być na bieżąco należy regularnie śledzić branżową prasę, publikacje oraz ukazujące się raporty. Jedną z takich propozycji jest bardzo przydatny przewodnik po obowiązujących MSSF, opracowany jak co roku przez czołową firmę consultingową z Wielkiej Trójki.

Jak zauważa Pan Krzysztof Lipiński Prezes firmy WL Accountancy Sp. z o.o., jest to doskonałe kompendium wiedzy na temat obowiązujących zasad, w którym szczególną uwagę należy zwrócić na cztery nowe MSSF: MSSF 10, MSSF 11, MSSF 12, MSSF 13 oraz na związaną z nimi aktualizację dwóch MSR: MSR 27 i MSR 28”. Wprawdzie zaczną one obowiązywać dopiero w 2013 roku, jednak już teraz ich stosowanie jest dopuszczalne, dlatego warto je znać.

MSSF 10 Skonsolidowane Sprawozdanie Finansowe

Standard ten zacznie obowiązywać w 2013 roku, jednak dopuszcza się jego stosowanie już dzisiaj pod warunkiem wdrożenia wszystkich standardów z „pakietu pięciu standardów” tj. MSSF 10, MSSF 11, MSSF 12, zaktualizowany MSR 27 oraz zaktualizowany MSR 28. MSSF 10 zastępuje wytyczne dotyczące konsolidacji zawarte w MSR 27 „Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe” i SKI-12 „Konsolidacja - jednostki specjalnego przeznaczenia”. Jego głównym założeniem jest precyzyjne ustalenie zasad prezentacji i sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego w sytuacji, gdy jednostka kontroluje jedną lub więcej innych jednostek. Dla większości standardowych grup kapitałowych nie oznacza to zmian w konsolidacji. Zmiany dotyczą głównie jednostek, dla których według dotychczasowych regulacji obowiązek konsolidacji nie był jednoznaczny.

Standard zawiera także nową definicję kontroli  i określa trzy elementy kontroli: wpływ, narażenie/prawo do zmiennych wpływów z inwestycji, zdolność do wywierania wpływu na kwotę tych wpływów. Można je interpretować następująco:

• Władza/wpływ nad podmiotem inwestycji. Polega ona na tym, że aktualnie posiadane przez inwestora prawa umożliwiają mu kierowanie działaniami mającymi znaczący wpływ na poziom zwrotów generowanych przez podmiot inwestycji.
• Ekspozycję/narażenie lub prawo do zmiennych zwrotów wypracowanych w wyniku zaangażowania w dany podmiot inwestycji. Standard stosuje termin „zwroty” by podkreślić, że ekspozycja ekonomiczna w podmiot inwestycji niekoniecznie musi dawać pozytywne skutki.
• Zdolność do sprawowania władzy inwestora w celu wpłynięcia na wysokość zwrotów wypracowywanych przez podmiot inwestycji. Warunkiem sprawowania kontroli nad podmiotem inwestycji przez inwestora jest sprawowanie władzy nad tym podmiotem, ekspozycja lub posiadanie prawa do zmiennych zwrotów generowanych przez podmiot inwestycji, a także możliwość użycia władzy do kształtowania swoich zwrotów wynikających z zaangażowania w podmiot inwestycji.

MSSF 11 Wspólne ustalenia umowne

MSSF 11 wprowadza nowe regulacje rachunkowości w odniesieniu do wspólnych ustaleń umownych, zastępując MSR 31 „Udziały we wspólnych przedsięwzięciach”. Podstawową zmianą jest likwidacja możliwości rozliczania inwestycji we wspólne przedsięwzięcia za pomocą konsolidacji proporcjonalnej. Z chwilą wejścia w życie nowego MSSF 11 jedynym dozwolonym sposobem będzie rozliczanie inwestycji metodą praw własności.

Strony wspólnych ustaleń umownych określają rodzaj wspólnych inicjatyw, w których biorą udział, poprzez ocenę jego praw i obowiązków oraz sposobu rozliczenia tych praw i zobowiązań wynikających z tego rodzaju wspólnych inicjatyw.

Zgodnie z interpretacją MSSF 11 wyróżnia się dwa typy wspólnych inicjatyw: wspólne działania i wspólne przedsięwzięcia. Wspólne działanie to wspólne ustalenia umowne, w ramach których strony współkontrolujące posiadają prawa do aktywów i obowiązki dotyczące zobowiązań. Z kolei wspólne przedsięwzięcie, to wspólna inicjatywa dająca stronom współkontrolującym prawa do jej aktywów netto. Standard ten wymaga, by strona wspólnego działania ujmowała swój udział w aktywach, zobowiązaniach, przychodach i kosztach zgodnie z obowiązującymi MSSF, zaś strona wspólnego przedsięwzięcia ma rozliczać swe udziały metodą praw własności zgodnie z MSR 28 „Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach”.

Wspólne działania rozlicza się w ten sam sposób w jednostkowych i skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych (tj. inwestor ujmuje bezpośrednio swój udział w aktywach, zobowiązaniach, przychodach i kosztach związanych ze wspólnym działaniem). Wspólne przedsięwzięcia, tak jak inwestycje w jednostkach stowarzyszonych i zależnych, rozlicza się w jednostkowych sprawozdaniach finansowych po koszcie albo zgodnie z MSSF 9 (lub odpowiednio MSR 39), tak jak określa to MSR 27.

MSSF 12 Ujawnienie na temat zaangażowania w inne jednostki

Nowy MSSF 12 ustanawia wymogi dotyczące ujawniania informacji na temat konsolidowanych i niekonsolidowanych jednostek, w których podmiot sporządzający sprawozdanie posiada znaczące zaangażowanie. Celem standardu jest dostarczanie informacji, tak aby użytkownicy sprawozdań finansowych mogli ocenić czy dana jednostka posiada kontrolę, współkontrolę lub wywiera znaczący wpływ na inną jednostkę oraz ekspozycję na ryzyko wynikające z zaangażowania w strukturalne jednostki nieobjęte konsolidacją oraz zaangażowanie niekontrolujących posiadaczy udziałów w operacjach skonsolidowanych jednostek.

Jednostka ma również obowiązek ujawnienia informacji o zmianach faktów i okoliczności w okresie sprawozdawczym, które mają wpływ na dokonywaną ocenę.

Jednostka dominująca powinna ujawnić informacje, takie jak: skład grupy kapitałowej, udziały niesprawujące kontroli (w tym sumaryczne dane finansowe o poszczególnych jednostkach zależnych ze znaczącymi udziałami niesprawującymi kontroli), znaczące ograniczenia dostępu jednostki dominującej lub jej zdolności do korzystania z aktywów i rozliczania zobowiązań jednostek zależnych, charakter i zmiany ryzyka związanego z posiadanymi udziałami w jednostkach strukturyzowanych podlegających konsolidacji, wpływ zmian struktury własności powodujących oraz niepowodujących utratę kontroli w okresie sprawozdawczym. Ponadto, ujawnienia wymaga się również w przypadku, gdy dzień sporządzenia lub okres objęty sprawozdaniem finansowym jednostki zależnej różni się od dnia sporządzenia lub okresu objętego sprawozdaniem skonsolidowanym. Jednostka powinna ujawnić informacje dotyczące charakteru, zakresu i oddziaływania finansowego udziałów posiadanych we wspólnych ustaleniach umownych i jednostkach stowarzyszonych.

MSSF 13 Wycena wartości godziwej

MSSF 13 definiuje wartość godziwą, zawiera wskazówki dotyczące ustalenia wartości godziwej i wymaga ujawniania informacji na temat wyceny wartości godziwej. Nowy standard ujednolica pojęcie tej wartości we wszystkich MSSF i MSR, wprowadzając wspólne wskazówki i zasady, które do tej pory były rozproszone w różnych standardach.

Zgodnie z jego interpretacją wartość godziwa to cena, jaką można osiągnąć przy sprzedaży danego składnika aktywów (lub przekazaniu zobowiązania) uczestnikowi rynku podstawowego (tj. rynku o największej liczbie transakcji i najwyższym poziomie aktywności w odniesieniu to tego typu składników aktywów lub zobowiązań). Jeżeli rynek podstawowy nie istnieje, stosuje się cenę z najkorzystniejszego rynku (tj. takiego, na którym jednostka mogłaby osiągnąć najlepszą cenę). Za najkorzystniejszy lub podstawowy uznaje się z reguły rynek, na którym dana jednostka rutynowo prowadzi transakcje, chyba że istnieją dowody świadczące o czymś przeciwnym.
MSSF 13 opisuje przy tym trzy metody, które można zastosować przy ustalaniu wartości godziwej: metodę rynkową (w ramach której jednostka wykorzystuje “ceny i inne właściwe informacje pochodzące z transakcji rynkowych dotyczących identycznych lub porównywalnych składników aktywów, zobowiązań lub ich grup), metodę dochodową (polega ona na przeliczaniu prognozowanych kwot (np. przepływów pieniężnych lub dochodów i kosztów) na jedną kwotę bieżącą (tj. zdyskontowaną), metodę kosztową (w ramach której jednostka określa wartość „odzwierciedlającą kwotę wymaganą obecnie do odtworzenia zdolności wytwórczych składnika aktywów (często określaną mianem bieżącego kosztu odtworzenia).

MSSF wciąż ewoluują. W odpowiedzi na rosnące oczekiwania rynków kapitałowych, sprawozdawczość finansowa coraz częściej odchodzi od przedstawiania w informacji dodatkowej jedynie analityki poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego na rzecz ujawniania źródeł niepewności i ryzyk, na jakie narażona jest jednostka, jak również założeń dotyczących przyszłości. Są to informacje bardzo istotne z punktu widzenia inwestorów, którzy muszą podejmować decyzje bazując nie tylko na bieżących danych, lecz również na tych zorientowanych na przyszłość.